‘Het belang van het welzijn van
therapiepaarden is groot. Voor het paard zelf, om er onder andere voor te
zorgen dat het paard het werk als co-therapeut fysiek en mentaal aankan. Maar
ook voor de cliënt en de kwaliteit van de therapie. De voorwaarden die
belangrijk zijn voor het welzijn van therapiepaarden kunnen per paard en
situatie enigszins verschillen, maar in alle gevallen geldt dat het paard de
mogelijkheid heeft in zijn natuurlijke behoeften te voldoen. Goede huisvesting,
goede voeding, het kunnen uiten van natuurlijk gedrag en een goede gezondheid
zijn daarvoor onmisbaar. Ook een passende training, met kennis over - en begrip
voor het paard, en een goede relatie en
samenwerking zijn belangrijke voorwaarden voor het welzijn van therapiepaarden.’
Een aantal jaar geleden begon zo de conclusie
van een eindverslag dat ik maakte voor mijn studie Hippotherapie. Ik
presenteerde mijn werk aan mijn Vlaamse collega’s en docenten, om samen nog bewuster
te worden van het welzijn van onze vierbenige collega’s. Want juist voor het
werk als therapiepaard hebben we de natuurlijke kwaliteiten van de paarden
nodig. Hoe kunnen we deze kwaliteiten inzetten als de manier waarop we hen
houden, voeren en trainen ver afstaat van wat voor hen natuurlijk is?
In deze blog ga ik graag wat dieper in op de voorwaarden uit het bovenstaande stuk. Zelf weet ik hoe lastig het kan zijn om aan al deze voorwaarden te voldoen. Ondanks alle goede bedoelingen ging niet alles vanaf het begin vlekkeloos.
Goede huisvesting: Bij de verhuizing van de paarden naar onze eigen plek hadden mijn zus en ik het idee om van ons weiland een paddock paradise te maken. Dit concept is
ideaal als gekeken wordt naar de drie belangrijkste behoeften van een paard:
sociaal contact, beweging en (onbeperkt toegang tot) voeding. Door meerdere voederplaatsen/paddocks
te creëren die verbonden zijn met paden kun je op een klein stuk land nabootsen
waar paarden van nature voor gebouwd zijn: met de kudde op zoek naar voedsel.
Waarbij ze per dag veel kilometers afleggen en steeds kleine hoeveelheden eten.
Heel veel ontwerpen later hadden we de ideale indeling, inclusief weiland om
zelf te hooien. We maakten een grote mesthoop zodat we onze eigen paardenmest/compost
kunnen gaan gebruiken voor de weide. Het cirkeltje rond. Het weiland is nog een
heel proces, maar voor een goed doel: een natuurlijke weide voor uiteindelijk
gezonde voeding voor de paarden, een beter milieu en meer biodiversiteit. De
bestaande stal werd omgebouwd tot een inloopstal, zodat ze zelf kunnen schuilen
voor de zon of slecht weer wanneer dat nodig is. De paarden hebben het niet
koud in de winter, hun vacht en lichaam is ervoor gemaakt ze warm en droog te
houden. Daarvoor hebben ze wel onbeperkt hooi nodig zodat hun interne kachel
kan blijven branden. In de winter staan ze zelden in de stal. In de zomer wel
om te schuilen voor vliegende steekbeesten en de zon. In één van de paddocks (zandbak)
werd de grond gekeerd om het witte zand bovenop te krijgen, waardoor de paarden
altijd ergens droog kunnen staan en liggen. Daarom ligt er ook geen stro in de
stal, ze slapen liever buiten.
De paarden lijken heel tevreden met
deze manier van leven. Een nadeel is dat de paarden ook met onweer buiten
staan. Ze willen dan niet in de stal en staan met z’n drieën dicht bij elkaar
tot het over is. Zij zijn niet bang, wij wel!
Goede voeding:
Het is
heel belangrijk om goede kwaliteit hooi te hebben dat geschikt is om onbeperkt
te voeren. We voeren het in slowfeeders (in bakken met een net erover zodat ze
langzamer eten). Hierdoor hebben de paarden 24 uur per dag toegang tot eten. De
belangrijkste levensbehoefte! Een paard eet niet zoals een mens in maaltijden
maar gedurende de hele dag kleine hoeveelheden. Ook ’s nachts hebben de paarden
onbeperkt eten nodig, paarden slapen vaker korte periodes en hebben geen dag/nacht
ritme zoals mensen. Het paardenlichaam is gemaakt om lange afstanden te lopen
en continu kleine hoeveelheden eten te verteren. Dit proberen we zoveel
mogelijk na te bootsen.
Wat betreft de gezondheid van onze paarden zijn
onze hoefsmid, dierenarts, tandarts en osteopaat ook onmisbaar.
Natuurlijk gedrag: Het is
belangrijk dat een paard als sociaal kuddedier samen leeft met soortgenoten, in
een ruimte die daarvoor groot genoeg is en in een kudde die in balans is. Ik
vind het heel bijzonder om te zien hoe onze paarden met elkaar omgaan en hoe
hecht de band is geworden. Ook is het niet zo dat één paard duidelijk de
dominante leider is. Jewel is meestal de baas maar hij regeert met zachte hand
over ‘zijn’ merries, heel lief. Ook laat hij zich weleens aan de kant zetten
door hen of neemt Ugineke (zijn steun en toeverlaat) met haar langere
levenservaring het van hem over. Zelfs Tara geeft als laagste in rang duidelijk
aan wat ze wel en niet wil en heeft een handig bondje met haar grote vriend
Jewel. Allemaal heel dynamisch en subtiel. Helemaal niet zo hiërarchisch als
vaak gedacht wordt. Dit leert ons over hoe wij met onze paarden (en elkaar!) kunnen
omgaan en zet naar mijn mening het oude idee van traditioneel leiderschap en de
‘baas’ zijn op losse schroeven. Respect ziet er in een (gezonde) kudde heel
anders uit dan dominant leiderschap en lijkt meer op een soort goede
vriendschap (op basis van vertrouwen en met bewustzijn van grenzen). Respect
wordt niet afgedwongen maar verdiend. Ik ben ervan overtuigd dat we nog niet
zijn uitgeleerd over de complexiteit en diepgang van de sociale intelligentie
van paarden.
Passende training met kennis over - en
begrip voor het paard
en een goede relatie en samenwerking: Hier
kun je natuurlijk een leven lang over leren. En waar de andere voorwaarden
soort van ‘op orde’ zijn na een aantal jaar blijven we hier mee bezig. Ik zal
het kort houden: wat betreft een passende (fysieke) training kan ik gelukkig
hulp zoeken en les nemen. Maar het doel van de training is toch echt anders als
je goede therapie wilt geven sámen met je paarden. Dan komt het neer op de
goede relatie en samenwerking met het paard. En dat vraagt van de paarden meer dan
gehoorzaamheid. Tara was bijvoorbeeld
100% gehoorzaam toen ze bij ons kwam. Ze stond stilletjes en gespannen te
wachten tot ik zei wat ze mocht doen. Op die manier konden we geen
therapiesessies doen en voelde het voor mij niet goed om haar te rijden. Ik
vind het belangrijk dat de paarden zelf initiatief durven nemen, gezien worden
(communicatie komt van twee kanten), autonoom zijn, open zijn en zich veilig
voelen. Kortom, paard zijn. En dat is een uitdaging want dat vraagt van mij heel
veel aandacht en geduld. Als je je paarden autonomie geeft en dus vrijheid en de
keuze om “nee” te zeggen tegen dingen, dan krijg je die ook. En je krijgt pas
een echte “ja” (zonder dwang of manipulatie) wanneer je de “nee” ook ziet en accepteert. En dat is soms best
confronterend. Dit geldt natuurlijk ook andersom, dat het paard mijn “nee”
accepteert, en ook de “ja” krijgt op zijn eigen initiatieven. Vanuit de basis van
een goede relatie en samenwerking kunnen we therapie/coaching geven en werken
aan samen dingen doen, met een paard dat zich goed voelt, gemotiveerd is, meedenkt, meedoet en
initiatief neemt. Dat lukt niet altijd hoor 😉. Op deze
manier samenwerken met paarden blijft een intensief, diepgaand en bijzonder
proces.
Tot
slot:
Het
welzijn van onze paarden is iets is waar we iedere dag mee bezig zijn. De
belangrijkste reden voor het schrijven van deze blog is dat het welzijn van de
paarden een directe invloed heeft op de kwaliteit van de therapie met de
paarden. Een blij paard wil graag contact maken en geeft goed aan wat er
speelt, een paard dat niet goed in zijn vel zit zal minder openstaan voor
contact of juist aangeven wat hem dwarszit, dit gaat ten koste van de
zuiverheid van de sessie en soms zelfs van de veiligheid wanneer het paard niet
gezien of serieus genomen wordt. Daarom wil ik graag delen wat we doen voor het
welzijn van onze paarden. Ook hoop ik door dit te delen bij te dragen aan een
bewuste keuze wanneer je ervoor kiest paardencoaching, -therapie of paardrijles
te nemen voor jezelf of je kind.
Heb
je vragen over dit onderwerp of wil je zelf graag iets delen, je bent van harte
welkom om te reageren of persoonlijk contact met me op te nemen.
